İSVEÇ

İLK İZLENİMLER

Güneşli bir İtalya gününde havalandık bir çok sarışın insanla İsveç’e doğru. Uçakta çok sayıda İsveçli, az sayıda ama kesinlikle daha çok gürültü çıkaran İtalyan’lar vardı. Uçakta gördüğüm kontrast belki de beni İskandinavya’ da nelerin beklediğinin ipuçlarını vermekteydi. Aslına bakarsanız uçakta İsveçliler’in hemen ayakkabılarını çıkarmaları beni çok şaşırtmış,gıcık olmuştum. İtalyanlar’ın çenesine inat İsveçli'ler mecbur kalmadıkça konuşmuyorlardı. Pek de mecbur kalmayacaklardı belki de ama İsveçli hatunların yanına düşen İtalyanlar’ı susturmak çok zordu. Hatunlar da yol boyunca sorulara cevap vermek zorunda kaldılar. Göteborg’a inişimiz biraz sert ve stresli olduğu için hemen pilotun hakkı verildi, alkış koptu. Ben de İtalya’nın ekmeğini yiyen insanım, bastım alkışı. İstanbul- Berlin uçağındaki banko alkış kadar garanti veremesem de sert inişlerden sonra İtalyanlar da alkışa meyilli.

İlk kez iki Şengen ülkesi arasında yolculuk yaptığımdan kapıda beni kimsenin durdurmaması ağırıma gitti. İsveç polisi önümde 2 İtalya’nı durdurup pasaport sordu, bana sormayınca garipsedim. Alışık değilim tabi bu muameleye. Polise teslim olur triplerde gittim. “Ben Türk’üm, şengen vizam var,bir şey yapmam gerekir mi?” dedim. Biraz incelediler pasaportumu, “Her şey tamam” dediler. Hem onlar rahat etti, hem ben. Polis kontrolsüz giremem, işim rastgitmez.

Uçaktan indim, otobüse gittim. Otobüs şöförü ve matrak 4 İtalyan arasında geçen,

Şöför: “Do you want one ticket?”

Çocuk:” Si”

Şöför:” Do you want two tickets?”

Çocuk:” Si”

Şöför: “Do you want three tickets?”

Çocuk: “Si, oh! capito! Two tickets”

Diyaloğundan sonra İsveç’deki yaygın İngilizce konuşma oranından ve sabırlarından değil de İtalyanlar’ın İngilizce’sinden bir kez daha etkiendim.

Otobüs beni garajda indirdi. Aldım bavulu, arkadaşımla buluşacağımız noktaya yürümeye başladım. Meğer otobüs garajına yaya girilmiyomuş, düdük çala çala görevli geldi. “Tamam arkadaşım yaygara yapma” gibisinden baktım.Bana tabelayı gösterdi. İnsan girmeyen açık bi alan olabilir mi? Orada sırf “Yaya giremez” levhası var diye kimsenin sorgulamadan alana girmemesi çok saçma geldi.Tekrar girecek gibi yapıp kendimce polisi korkuttum. Adam kızdı ama kibarlığı elden bırakmadı. İsveç’de çeşit çeşit garip kuralların sorgulanmadığını anladım o an, düzen manyakları! Dahası,şansa bakın ki o gün İsveç tarihinin ender bomba ihbarlarından biri yapıldığı için alanı polis bandıyla çevirmişlerdi. Hiç korkmadım ama İsveçliler’in yüzündeki korkuyu gördüm. “ Bizde çok oluyo abi, rahat olun” dedim, “Kesin bişey çıkmaz” Aslında bir şey çıkmayacağını düşünmem dünyaya Türk filozoflarının hediyesi “Benim başıma gelmez, ben burdayken olmaz” felsefesi değildi. Bunu düşünmemin sebebi İsveç’in şu an komşusu Norveç’le yaşadığı komik tartışmayı bilmemdi. Norveç’li arıcılar sınırı geçip bal almak için kovanları bozan sonra da geri kaçan İsveç ayılarını bu kadar büyütüp bombalı eylem yapmazlardı. Komşularıyla en büyük sorunları bu şu anda.(Haber gerçektir, Hürriyet Avrupa).

Arkadaşımı beklerken otobüs terminalini temizleyen İsveç’li kadınları görünce içim ezildi. Çok güzellerdi. Bizim mankenleri düşününce falan biraz garipsedim durumu. Şu haliyle Türkiye’de doğsa ister şarkıcı,ister manken,ister milletvekili,ister televezyoncu olurdu.Burada paspas işi! Güneş görmediğineden bacakları yamuk herhalde diye düşündüm.

GECE HAYATI

Alkol devlet politikası gereği çok yüksek fiyatlara özel mağazalarda satılmakta. Her yıl ortalama 1500 kişinin intihar ettiği bir ülkede (Trafik kazalarında ölenlerin 2.5 katı) mantıksız sayılmaz. Ama yine de Cumartesi geceleri etraf sarhoş insanlarla dolup taşıyor. Üstelik benim bere, kazak,mont giydiğim şu iklimde gömlek,tshirt geziyolar. Yerlere yatıyolar,sızıyolar...Biz tabi maddi nedenlerle sanırım bu hale gelmekten çok uzaktık. “Rezalet,rezalet” demekle yetindik bütün gece. Sabahtan aldığımız sucukları akşam evde yemenin hayaliyle biraz bira içtik. Sucukla barda çektirdiğim fotoğrafı da buraya koyuyorum. İsveçli’ler sucuğu tam algılayamadı. Bazıları beni sapık sanıp panik yaptı hatta. İyi insanlar ama çok çabuk korkuyolar, öyle garip işte! Güzel gece hayatı var kısaca.

KUZEY İNSANI (HAL,HAREKET,DAVRANIŞ)

Biz tabi küçüklüğümüzden beri İsveç’le ilgili hikayeler dinleyerek büyüdük. Şöyle insanlar,şöyle medeniyet,şöyle güzeller, şöyle terbiyeli,şöyle metalci....İlk çıktığım gece tramvayda para ödemeyen İsveç’li bir çocuk özel güvenlik tarafından zor kullanılarak indirildi ve ceza kesildi. Arbede yaşandı.“Bu mu medeniyet, bu mu İsveç?” diyerekten arkadaşlarıma sanki olayın suçlusu onlarmış gibi haykırdım, adeta ağlamaklı oldum. Gerçek çok acıydı. Bu olaylar her yerde olurdu ama hayır, İsveç’te olmamalıydı. O soğuk İsveç gecesinde hıçkıra hıçkıra ağladım. İlk kurşunu benim atmamı bekliyormuş İsveçli’ler, bazıları çığlıklarımı duydu sanırım ve tramvaydan inip; "Buna hakkınız yok, insan hakları" falan diye bağırmaya başladılar. Bense hayal kırıklıklarımı alıp oradan uzaklaştım. (En sevdiğim yazar: Tuna Kiremitçi)

Eresi gün yine tramvayda bu defa 2 İsveçli kavga etmeye başladı. “Nereye geldim ben?” dedim içimden. 4 aydır İtalyada’yım allah var daha kavga görmedim.Burda 2 gecede 2 arbede. Alkolün ettiğine bakın, kilise yaka yaka bu hale gelmişler.

Bu olaylar dışında çok nazik insanlar olarak tanıdım İsveçli’leri hakikaten. Yalnız bizim bildiğimiz insana hiç benzemiyolar, en azından benim. Ne aşırıya kaçan şakalaşma var, ne aşırıya kaçan gülmece. En komik anlarda bile ufak bir gülümseme. Ben de kendimi şaka yapıp, bir kaç insanı intihardan caydırmaya adamıştım ama güzelim espirilerime gülümseyip geçince bunlara kızdım. “Ne haliniz varsa görün” dedim.

Sonra da böyle düşündüğüm için kendimi suçladım. Onların da zor be işi. Tek meyveleri elma,armut. Etleri lastik gibi. Adamlar bir ıspanağı,bir enginarı,bir kerevizi tanımamış hayatlarında. Ondan sonra Temel Reis espirilerine falan gülemediler tabi. Adam “Ispanak ne?” diye soruyo bana. Ne diyeyim, “Armut gibi bir şey” dedim. Kötü de davranmak istemiyorum,gider atlar bir yerden diye.

ŞAŞAKALDIĞIM OLAYLAR

İlk şaşakaldığım olay botla adalara gittiğimiz gün yaşandı. Beni ağırlayan arkadaşlarım Zeynep ve Onur’la adalara giderken çok güzel bir kadın gördük. Yorum yapmaya başladık. Bizimle aynı iskelede indi. Hatunu almaya sevgilisi geldi ama böyle bir kızın BMW, Mercedes ya da Volvo’ya bineceğine şartlandığımız için erkek arkadaşının mobiletin (Motorsiklet değil) önüne monte edilmiş tahta arabaya kızı oturtup götürmesiyle üçümüz birden donakaldık. Gerçek sarışın nerede, mobilet nerede! Az daha kalsam İsveç’te el arabasıyla gidenini de görürüm diye korktum. Yazık...

Yaşı,cinsiyeti, eğitim durumu ne olursa olsun etrafa bolca tükürüyolar ve hatta fazlasını yapabiliyolar. Sebebi sigara içmemek için burunlarına taktıkları nikotinli materyelmiş. Alın size batı.

“Yazın adalarda yüzmeye gidiyoruz ama devamlı hareket etmemiz gerekiyor suda, yoksa donma tehlikesi var” dediler. Kafa mı buluyolar, gerçek mi anlamadım. Hakkaten zor be! Kamyon lastiğine oturup, deniz yatağına yatmadıktan sonra, çıkıp ömründe bir sefer de olsa karpuz yiyemedikten sonra plajda...Karpuz iyi soğur o ayrı.

Kitapçılardaki Orhan Pamuk fırtınasını gördüm. Nobeli vermekle kalmayıp takipçisi ve okuyucusu oluyolar sanırım. Kitapçılarda bolca Orhan Pamuk çevirisi vardı.

İSVEÇ’TE TÜRK OLMAK

İsveç, en azından Göteborg bir çok büyük Avrupa kentine göre az Türk barındırmakta gibi geldi bana. Tabi yine dönerciler vardı ama dönerin artık bir Avrupa yemeği olduğu kabul edilmeli. Ancak Türk olmak çok eğlenceli, çünkü hep bir maceraya atılmak genlerimizde var. Şehir içi ulaşım pahalı olduğu için tramvayda kart basmadık çoğu zaman. İsveç’li vatandaşlar artık nasıl bilinçlilerse biner binmez kart okutuyolardı. Kart okutmazsanız risk almış oluyosunuz ve kontrol olursa çok fena (Ödenmesi zor miktar) cezası var. Ama arkadaşlarım oranın çakalı olmuşlar. Makinanın başında seyahat ediyoduk. Kontrol olursa basarız mantığıyla. Acayip heyecanlı oluyor. Çok üşüdüğüm günlerde bile, o kart makinasının başında terledim. Bu heyecan bana yettiği için İskandinavya’nın en büyük eğlence parkına gitme gereği duymadım. Zaten her tramvay bize eğlence parkı, adenalin oldu. 1 hafta boyunca % 50 bedava yolculuk yaptım. İsveç beni affet! Bunun dışında çok fazla müze gezdik ama bir Türk olarak teferruat olduğunu düşünüyorum müzelerin.

Sonuç olarak, alt yapı, hizmet her şey iyi de cennet vatan gibisi yok...Kutupta yaz gibi özledim seni Türkiye!

Bir dahaki sefere Danimarka.

Hoşçakalın.

Special thanks: Beni evlerinde ağırlayan ve benden hiç sıkılmamış gibi yapan sevgili arkadaşlarım Onur ve Zeynep’e ve “Kardeşlerim bakmayın sarı saçlı olduğuma ben Asyalıyım bakmayın mavi gözlü olduğuma ben Afrikalıyım” diyerek bizi İsveç insanına ısındıran sayın Zülfü Livaneli’ye ve Nazım Hikmet’e.

SEÇİM

İki aylık bir periyodun ardından sınavlar bitti. Dinine yandımının, ne de zormuş. Bir ara Papa’ya mektup yazıp, yardım isteyesim geldi. Çok şükür Cuma günü yine sınıfta 7 saat sözlü sınav sırası bekledikten sonra bu dram şimdilik sona erdi. Sınavlar,ödevler,projeler derken zaman aktı gitti. Şimdi bakıyorum bu arada Türkiye’de türban oylanmış, kabul edilmiş, cumhurbaşkanı onaylamış, Kuzey Irak’a operasyon yapılmış, Fenerbahçe tur atlamış, kişi başına düşen milli gelir 7500 dolara yükselmiş...Türkiye’nin gündemi felaket hızlı.

İtalya’da da hükümet düştü. Daha doğrusu Cumhurbaşkanı feshetti. Erken seçim. Haberi görür görmez acele giyinip markete gittim. Makarna,ekmek, pirinç falan aldım. Ne bileyim, kriz miriz olur sandım. Bi de kafamda krizle bakliyat arasında direk bir bağlantı oluşmuş. Markette canım çikolota çekiyor mesela ama almıyorum. “Oğlum kendine gel,kriz alışverişi bu” deyip durduruyorum kendimi. Acayip miktarda bakliyat aldım. Kasada millet yüzüme bakıp durdu. “Bak sen bak. Yarın borsa dipte, dolar fırlar, zamlanacak herşey” dedim içimden. Aslında canım bi de LPG tüp almak istedi. Ne zaman ekonomi yalpalasa hep tüp zamlanır, alıp bi köşeye koyasım geldi hiç bi yerde satılmasa da, kullanılmasa da artık. İşte ben bu kriz korkusu ile alışverişe gittiğimde biraz saç baş dağınıktı sanırım. Hep de bakliyata,ekmeğe, makarnaya ağırlık verince iyice kıllandı millet.. Bi de küçük bi velet geldi,şirin bir şey .Benimle konuşmaya başladı. Şirin olayım diye çocuğa biraz yüz verdim de çocuk bişeyler istemeye başladı. Anlamadım ama ne istediğini. Çocuk istiyor da ben bişey diyemiyorum. Arkamdaki teyzeler ne biçim insanlar var çocukla bile konuşmuyor gibi nefret dolu konuşmalar yapmaya başladılar. Velete kaş göz yapayım,korksun gitsin dedim ama kaş göz yaptıkça çocuk yüz buldu. Daha da sesli konuşmaya,bağırmaya başladı. Ne dedi hala merak ediyorum. Tabi ben sallasam bi türlü,sallamasam bi türlü. Arkadaki teyzeler de iyice baskıyı arttırdı. Sonunda annesi geldi aldı bebeyi. Bi de bana konuşulmaması gereken yabancıymışım gibi davrandı. Belli ki beni örnekleyerek çocuğa ders verdi. Hangi anne ister ki çocuğu devamlı makarna yiyen, saçı sakalı uzamış (sınavlar nedeniyle ama anne bilmez), doğru düzgün İtalyan’ca konuşamayan bir yabancıyla takılsın. Doldurup torbaları,eve gittim.

Bir gün geçti yok, iki gün geçti kriz falan yok...Çıktım çarşıları dolaştım. Her şey aynı. Baktım Berlusconi’ciler bi köşede hemen gittim bedava çakmak,kupa,kalem, defter falan varsa alayım diye.Yokmuş, broşür vermeye çalıştılar. “Manyak mısın?” ya dedim, broşürle kim oy verir? Hadi madem kömür veremiyosun bari kupa mupa ver. Bizim başbakan Berlusconi ile arkadaş. Hiç mi akıl vermiyor arkadaşına. (Başbakanımızın Antalya’da tatil yapan İtalyan turistlere “Berlusconi my friend” diye bağırdığı rivayet edilir) Çektim gittim. Bekledim bekledim, kriz falan olmadı. O kadar bakliyatı yemekten canım çıktı. Seçim yine bizi vurdu, durduk yere panik olduk, karnım ağrıdı. Bekliyorum her zil çalışında “Şimdi geldi diyorum gençlik kolları, eşantiyon var...” Yok efendim, ne arayan var ne soran.Seçime de 1 ay kaldı şunun şurasında. Daha seçim şarkıları bile hazır değil.Nasıl seçimse, anlamadım gitti.

Seçimlere de az buz parti katılmıyor. Seçimlere giren 181 siyasi oluşum var. Amerika karşıtı “Go Home Yankee”, Kumarbazlar Birliğinin “Merkez İtalya Casinoları”, Napoli’lilerin “Çöplere Hayır”, Cinsellik karşıtlarının “İktidarsızlık”, hayat pahalılığını protesto edenlerin “Tüketici Yurttaşlar”, Seçimlere karşı olanların “Oyumu Kullanmayacağım”, İşsizlerin “Boşta Gezer”, eğilim karşıtlarının “Aykırı Tabaka”, 68 kuşağına bağlı olanların “Özgülük, Bağımsızlık, Saygınlık ve Aşk”, Roma imparatorluğunu hala düşleyenlerin “Kutsal Roma İmparatorluğu”, Ada hayranlarının “Sicilya Bizi İzleyin”, şairlerin “ Genç Şairler hareketi”, rehberlerin “Rehberler Birliği”, Milliyetçilerin “Benim Güzel İtalyam”, internetçilerin “İnternetçiler Partisi”, umutsuzların “Boşa Kürek Çekme” Şarlman hayranlarının “Şövalyeler”.....

Beni pek ilgilendiren bir seçim değil de halk arayış içindeyse ve “Şövalyerler “ veya “Kutsal Roma İmparatorluğu” başa gelirse nice olur halimiz. İtalya’nın kuruluş günü törenlerinde temsili haçlı seferleri etkinliği için bizi dizip protokolün önünde temsili olarak kılıçtan geçirirlerse ve halk coşkuyla alkışlarsa kötü olur. Gerçi böyle bir şey olursa bizim dönerciler de döner bıçaklarıyla onlara dalabilir. Hem beni gözlüklü savaşçı olmaz diyerek almazlar belki canlandırma takımına da. Kıllanmama gerek yok sanırım.

İşte böyle kendi kendime seçim heyecanı yaşadım bu aralar. Bunları da burada İtalyan arkadaşlara anlatamıyorum. Anlamalarına imkan yok kriz korkusunu. İçime attım ben de. İçime atmış olmamdan olsa gerek rüyalarıma yansıdı bu hadise. Rüyamda şalgam suyu gördüm. Meğer şu anlamdaymış: ” Rüyada salgam görmek, tum sıkıntıları içinize attıgınıza, çevrenizdeki insanlardan yardım istemeniz gerektigine isarettir.”. Şalgamdan başka bu aralar kokoreç ve fırın kebabı da gördüm. Bunları da söyleyeyim mi çevremdekilere, bana kokareç yapabilir mi, şalgam içirebilirler mi? Başlarım rüya tabirinden. Benimki “aç tavuk kendini tahıl ambarında görür”le “can boğazdan gelir” arası bir şey...

Görüşmek üzere, ne varsa yiyin,Türk mutfağını seviyorum ve dışa vuruyorum!

NOT: 1)Fotolar Venedik Karnavalından. İnsanlar maskeler takıp sokaklarda takılıyolar. Bu festival zaman içinde ülkeye yayılmış. Benim şehrimde de yapıldı. Süper eğlenceli.

2) "Knocked Up" adlı filmi herkese tavsiye ederim. Eğlenceli film.